Heino Falcke is de Duitse hoogleraar van de Radboud Universiteit die in 2019 wereldnieuws werd toen zijn onderzoeksgroep als eerste een foto van een zwart gat publiceerde. Hij zit vol plannen en hoopt op nieuwe doorbraken die zowel de wetenschappelijke wereld als het grote publiek gaan verbazen. Dankzij een miljoenen-investering van de Radboud Universiteit, eind november, is die ambitie weer haalbaar.

Maar liefst 11,9 miljoen euro. Zo groot is het bedrag dat het college van bestuur van de Radboud Universiteit de komende jaren beschikbaar stelt voor de onderzoeksgroep van Heino Falcke. Het geld, een garantstelling, is verdeeld over 1 miljoen euro per jaar, voor tien jaar, voor het internationale netwerk Event Horizon Telescope (EHT), plus nog een kleine 2 miljoen voor de bouw van een belangrijke telescoop in Namibië.

Kritische fase

Een paar weken na die bekendmaking is Falcke nog altijd heel erg blij. “Het geeft ons nieuw perspectief, een nieuwe richting.” Maar opgelucht is misschien een beter woord dan blij, want eigenlijk was het bedrag broodnodig. “Zonder financiering bevonden we ons in een heel kritische fase. We hebben succes geboekt en zouden daar nu de vruchten van moeten plukken.” Maar dat ging moeizaam vanwege geldgebrek. “Met EHT deden we twee keer een voorstel bij de NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek, red.) dat al in de eerste ronde werd afgewezen, nog voordat we een volledig voorstel hadden ingediend”, zegt hij.

Collega’s in onder andere de VS haalden wel vele miljoenen binnen, waardoor Nijmegen achterop dreigde te raken. Talentvolle Nijmeegse studenten uit Falckes team vetrokken naar het buitenland. “Daar ben ik heel erg trots op, maar je wilt dan graag zien dat er tegelijkertijd anderen naar jouw team komen. Dat kregen we niet voor elkaar. Ons onderzoek is tot nu toe een groot succes voor de universiteit, het zorgt voor veel zichtbaarheid. Dat moeten we niet door de vingers laten glippen. Daarom ben ik heel blij dat de universiteit het voortouw heeft genomen, zodat we door kunnen gaan en er stabiliteit is. Het is daarnaast een belangrijk signaal dat de universiteit in ons gelooft. Deze investering biedt daarom volop kansen om financiering van anderen binnen te halen.”

Aan het grote bedrag zitten uiteraard wel voorwaarden. “Na één tot twee jaar is er een ‘critical design review’ en moeten we laten zien dat onze plannen haalbaar zijn en dat we financiering binnen hebben gehaald. Na vijf jaar is er opnieuw een review.” Grappend zegt hij: “Als ik dan naar de Caribische Eilanden ben vertrokken, dan houdt het natuurlijk op met de financiering. Maar dat ben ik niet van plan.”

Filmpjes

Het geld zorgt voor nieuw perspectief. Misschien worden Falcke en zijn team wel weer wereldnieuws, net als in 2019. “We hebben afgelopen jaar wat kleinere dingen gepubliceerd en werken nu heel hard aan grotere publicaties. Daar zouden zeker spannende dingen tussen kunnen zitten.” Niet alleen voor de wetenschappelijk wereld, maar ook voor het bredere publiek. “Eén van de doelen van de telescoop in Namibië is dat we er niet alleen foto’s, maar ook filmpjes van zwarte gaten mee kunnen maken. We beginnen daarnaast steeds beter te begrijpen wat er gebeurt in zwarte gaten. Mijn collega Monika Moscibrodzka is betrokken bij het maken van realistische simulaties met behulp van supercomputers. Op basis daarvan zien we tot in detail wat daar gebeurt. We duiken dan eigenlijk het zwarte gat in.”

Falcke maakt graag de koppeling met mensen buiten de wetenschappelijke wereld. Hij enthousiasmeert ze bijvoorbeeld regelmatig met zijn presentaties, zoals tijdens een groot evenement van The Economic Board, twee jaar geleden. Ook schreef hij een boek voor het brede publiek: ‘Licht in de duisternis – Zwarten gaten, het universum en wij’. Hij beantwoordt ook veel vragen. “Ik krijg zelfs brieven of berichten van jonge kinderen, laatst nog van een meisje van negen dat zei dat ze het boek al twee keer gelezen had. Het is een onderwerp dat veel vragen oproept.” Hij wil dat mensen een zo goed mogelijk beeld van zwarte gaten krijgen. “In de grote Hollywood-film Interstellar komt een zwart gat voor. Dat was visueel een aardige poging, maar het kan nog een stuk beter. De volgende keer mogen ze ons bellen, zodat wij ze betere modellen kunnen leveren”, zegt hij met een knipoog. “We werken ook mee aan tentoonstellingen, waaronder eentje die over een paar jaar in Het Valkhof komt, en ook aan een Planetarium-film. We willen zwarte gaten meer tastbaar maken voor het brede publiek, hoewel ‘tastbaar’ natuurlijk een gek woord is als het over zwarte gaten gaat.”

Kansen voor bedrijven

Een andere ambitie van hem is een brug met het bedrijfsleven slaan. “Wij hebben een heel ander netwerk dan veel bedrijven zelf. Met ons Radboud Radio Lab onder leiding van Marc Klein Wolt werken we samen met topinstituten in de hele wereld, maar ook met allerlei betrokken bedrijven en overheden in andere landen. We zijn bezig met veel verschillende vragen, van data-opslag tot het gebruik van waterstof en zonne-energie. Zo liggen er onder andere veel kansen in Namibië; in dat land gebeurt erg veel. Daarop aanhaken is absoluut interessant voor regionale bedrijven.”