Lifeport is dé regio in Nederland waar bijzondere technologieën antwoord bieden op maatschappelijke vraagstukken. Zo ontwikkelde Radbouds iHub een prototype voor digitaal stemmen. Hoewel we deze techniek nog niet in de praktijk zien tijdens de gemeenteraadsverkiezingen, is het een mooi voorbeeld van de innovatie- en onderzoekskracht van deze regio.

We kunnen vrijwel alles via internet regelen. Toch staan we op 16 maart gewoon in hokje met een rood potlood als we gaan stemmen. Kan dat niet online? “Nee”, zeggen onderzoekers van iHub, die zich bezighouden met de invloed van digitalisering op de maatschappij. Volgens hen is het onverstandig om een politieke verkiezing via internet te organiseren.

Proeftuin van iHub

Dat is in ieder geval de conclusie van het onderzoeksteam van Bernard van Gastel. Naast zijn baan als universitair docent informatica aan de RU, is hij hoofd van iLab: de experimentele proeftuin van iHub. Binnen iHub werkt hij samen met wetenschappers uit verschillende disciplines. Zo komt niet alleen informatica voorbij, maar ook filosofie, geschiedenis en rechten.

Bij iHub wordt continu gekeken naar de effecten die digitale oplossingen op de samenleving hebben. Tegenwoordig zijn heel veel systemen van bedrijven, de non-profit sector en de overheid gedigitaliseerd. Veel beslissingen worden geautomatiseerd genomen, op basis van algoritmen. En dus moet je volgens Van Gastel goed bekijken wat er met mensen gebeurt als je de techniek gebruikt. Hoe zorg je dat het veilig is om te gebruiken, hoe beperk je het toenemende risico op datalekken of het stelen van data? En hoe zorg je dat de menselijke maat behouden blijft?

Stemproject

Onlangs maakten ze bij iLab een prototype om te stemmen via internet. In een pilot met de gemeenten Amsterdam en Groningen werd deze geëvalueerd. De vraag was in hoeverre digitaal stemmen werkt bij online burgerparticipatie, zoals het stemmen over een wijkplan of over de inrichting van een straat door bewoners. “Uit deze pilot kunnen we vervolgens conclusies trekken over lokale of landelijke verkiezingen”, zegt Van Gastel. Thuis stemmen via de computer is technisch niet erg ingewikkeld. Maar, er kleven risico’s aan.

Bij het project gebruikten de onderzoekers de IRMA-app, ontwikkeld door iHub samen met de stichting Privacy by Design. Dit is een app waarin je gegevens kunt laden, zoals adres en geboortedatum. Als een applicatie deze gegevens nodig heeft, laat de IRMA-app alleen zien wat strikt noodzakelijk is. Dus bijvoorbeeld leeftijd in plaats geboortedatum, en woonplaats in plaats van volledig adres. Hiermee wordt de privacy wordt beter beschermd.
“Vergelijkbaar met analoge verkiezingen bestaat het internetstemmen uit twee stappen. Eerst wordt het stemrecht gecontroleerd en een anonieme stemkaart uitgedeeld. Daarna kan de kiezer deze stemkaart op een andere plek inleveren en een keuze maken. Daarmee kunnen we het stemgeheim waarborgen”, licht Van Gastel toe.

Vrijheid van stemmen door vaste locatie

“Het probleem bij verkiezingen zit ‘m niet in het digitale aspect, maar in het gegeven dat het stemmen niet op een aangewezen locatie plaatsvindt”, zegt Van Gastel. Door op een fysieke plek te stemmen wordt nagenoeg uitgesloten dat anderen stembiljetten verzamelen en invullen, want er vindt identiteitscontrole plaats. “Door op locatie te stemmen is er vrijheid van stemmen”, aldus Van Gastel. “En het is beter te controleren of je stem is meegeteld. Een analoog stemsysteem vertrouwen mensen meer.”

Hoewel digitaal stemmen technisch dus kan, pleit Van Gastel tegen politieke verkiezingen via internet. “De discussie rondom modern stemmen gaat al snel over welke techniek het best gebruikt kan worden in plaats van de eisen die er gesteld worden aan stemmen. Een stemgeheim kunnen we redelijk goed waarborgen, maar niet de vrijheid om te stemmen op wie jij wilt. De discussie zou moeten gaan hoe belangrijk wij deze vrijheid vinden. De techniek kan dan volgen.”

iHub en Lifeport

Bij iHub koppelen de onderzoekers dus maatschappelijke vraagstukken aan nieuwe ontwikkelingen. Niet alleen voor cybersecurity, maar ook rond Health en Artificial Intelligence. De projecten rond digitalisering in de zorg en privacy en veiligheid in medisch onderzoek zijn hiervan twee boeiende voorbeelden.
Zo vertolkt iHub een belangrijke rol binnen het netwerk van Lifeport: de innovatieve regio op het gebied van Health, Hightech, Food en Energy.

Bent u benieuwd wat Lifeport voor uw organisatie kan doen?
Bezoek dan onze informatiepagina of neem contact op met The Economic Board.