In de media, maar ook tijdens gesprekken op bijvoorbeeld een verjaardag, kun je sinds een jaar of twee niet meer om kunstmatige intelligentie, oftewel AI, heen. Het was een spannend onderwerp voor films en boeken, maar nu is het, mede door Chat GPT, voor iedereen tastbaar geworden en biedt het volop kansen. Hoe goed is de Lifeport-regio eigenlijk in AI? En wat kan een gemiddeld bedrijf ermee?

Tom Heskes houdt zich al heel lang met AI bezig. Hij is sinds 2008 hoogleraar op dat gebied aan de Radboud Universiteit. Daarnaast is hij vice-decaan van de faculteit Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica. “Ik merk zelf natuurlijk ook dat AI de laatste jaren veel bekender is geworden”, zegt hij. “Als ik vanuit mijn vakgebied kijk, dan zag ik al voor de komst van ChatGPT een enorme versnelling. Tien jaar geleden was er een doorbraak doordat je met deep learning beelden goed kon analyseren. Dat maakt allerlei toepassingen mogelijk, bijvoorbeeld in de radiologie. De tweede doorbraak kwam inderdaad door de taalmodellen zoals ChatGPT. Dat is redelijk geleidelijk gegaan, maar het verschil is dat ze nu veel toegankelijker zijn voor de gemiddelde gebruiker. De modellen worden daarnaast ook steeds beter. Ja, ik ben zelf ook nog vaak verbaasd door wat ze kunnen. Maar soms ook in negatieve zin, want ze doen ook nog steeds domme dingen.”

Mooi onderzoek

Hij is trots op de positie die ‘zijn’ RU op het gebied van AI heeft. “Alle universiteiten in Nederland zijn druk bezig met AI, want het is gewoon een heel belangrijk onderwerp. De Radboud Universiteit dus ook. En dat doen we, vind ik, hartstikke goed. Vorig jaar werden er fellowships van het investeringsprogramma AiNed verdeeld. Je kon er drie per universiteit krijgen. Het is ons als enige universiteit gelukt om er ook echt drie binnen te halen.”

Jan van Dellen, directeur van The Economic Board, deelt dat enthousiasme, maar plaatst ook een kanttekening. “Kennisinstellingen op universitair, HBO- en MBO- niveau zijn bezig met AI. Er is veel mooi onderzoek gaande. Ik vind wel dat het daar nog te veel in blijft hangen. Het wordt nog te weinig ingezet in de praktijk, bij uitdagingen die er spelen. Denk aan de tekorten op de arbeidsmarkt.”

Maar daarin zit wel verbetering, zo zegt hij. “Er is een grote uitdaging met netcongestie. Je kunt als bedrijf of nieuwe woning niet zomaar een aansluiting krijgen op het volle elektriciteitsnet. De Radboud Universiteit, de HAN en Alliander werken daarin nu samen en kijken of AI een deel van de oplossing kan zijn.” Heskes bevestigt dat. “We kijken met Alliander naar hoe AI kan bijdragen om belangrijke vraagstukken in de wereld van de energie op te lossen.”

Bedrijven zijn zoekende

Zowel Heskes als Van Dellen zien dat vooral MKB’ers nog niet goed weten wat ze met AI aan moeten. Heskes: “Je ziet dat bedrijven nog zoekende zijn. Er liggen nog veel kansen die niet benut worden.” Van Dellen: “Het MKB vindt AI nog lastig en dat snap ik goed. Als bedrijf ben je heel druk met de dagelijkse gang van zaken. Ondernemers hebben het natuurlijk niet makkelijk, met corona dat net achter de rug is en de uitdagingen van het personeelstekort. Daardoor pak je nieuwe technologie niet altijd meteen op.”

Speciaal voor die groep is er nu het MKB Datalab-Oost, waar onder andere de RU bij betrokken is. Heskes: “Daarmee bieden we workshops aan. Maar we kunnen studenten ook onderzoek laten doen naar wat AI voor een bedrijf kan betekenen. Zo laten studenten bedrijven snuffelen aan AI en worden ze een stapje verder geholpen.” Van Dellen vult hem aan: “Je kunt als bedrijf kiezen voor een analyse, maar ook voor het bouwen van een applicatie door studenten. Het is een laagdrempelig initiatief waar al heel veel mooie dingen uit voort zijn gekomen.”

Combinatie met health

“Binnen een paar deelgebieden van AI lopen we als regio echt voorop”, zegt Heskes. Hij noemde eerder al het snijvlak met energie, maar ook de combinatie met health is interessant. Hij komt daarvoor terug op de drie fellowships die de RU binnenhaalde. “Die gingen naar jonge wetenschappers die zich alle drie richten op het raakvlak van AI en medische toepassingen. Dat is echt de kracht van ons als universiteit, in samenwerking met het Radboudumc.”

“De regio kent prachtige AI-startups, zoals Thirona, dat zich richt op het analyseren van longbeelden, en Screenpoint, dat internationaal toonaangevend is in het bekijken van mammogrammen”, vervolgt hij. “Er zijn daarnaast ook bedrijven die AI succesvol inzetten om dingen te verbeteren. Denk aan de zogeheten ICAI-labs, zoals het AI for Energy Grids Lab van Alliander en het ASMPT Lab dat zich richt op de inzet van AI in de halfgeleiderindustrie.”

Van Dellen noemt nog een ander voorbeeld. “Bij het Radboudumc wordt AI ingezet voor bloedonderzoek bij kankerpatiënten. Daardoor kunnen patiënten gerichter bestraald worden, waardoor het minder vaak nodig is. Veel fijner voor de patiënt en het scheelt daarnaast ook in de kosten en de hoeveelheid personeel die nodig is.”

Goed in de vingers

Van Dellen ziet volop kansen voor de regio, ook op een ander terrein binnen de AI. “We weten in de regio heel veel over gedrag, met name dankzij het Donders Instituut. Die kijken bijvoorbeeld naar gedrag bij het bestrijden van het overschot aan vuilnis in een bepaalde wijk. Dat is heel mooi te combineren met AI. Wij zijn als regio wereldwijd toonaangevend in dat soort onderzoek. Daarbij moet je uiteraard ook heel goed naar de regels op AVG-gebied kijken, maar dat kunnen we ook.”

Heskes is net zo positief. “Behalve dat we hier de technologie goed snappen, hebben we ook de ethische en juridische aspecten goed in de vingers. We weten wat wel en niet mag en wat moreel verantwoord is. Die combinatie maakt ons op het vlak van AI heel erg sterk. Er kunnen altijd dingen beter, maar we zijn echt heel goed op weg.”